Μια γραπτή γλώσσα ηλικίας άνω των 3.000 ετών «αποκρυπτογραφήθηκε» από επιστήμονες χάριν σε ένα ειδικό πρόγραμμα στον υπολογιστή. Μέσα σε λίγες μόνο ώρες, το «θαυματουργό» λογισμικό μετέφρασε κείμενο από τα ουγκαριτικά, αρχαία γλώσσα της Μέσης Ανατολής, στα αγγλικά.
Το εν λόγω πρόγραμμα συνδυάζει και αντιπαραθέτει στοιχεία από τις σημερινές σε όλους γνωστές γλώσσες με τα σημεία, σχήματα και γράμματα των αρχαίων "εξαφανισμένων" γλωσσών επιτυγχάνοντας με τον τρόπο αυτό να τις μεταφράσει.
Η μετάφραση της ουγκαριτικής επετεύχθη με βάση κατά κύριο λόγο τα εβραϊκά.
Η περιοχή του βασιλείου της Ουγκαρίτ, που ήταν πιθανό να κατοικήθηκε ήδη από την πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στη Συρία, αποτελούσε ένα σημείο συνάντησης πολλών πολιτισμών στην Εγγύς Ανατολή, συμπεριλαμβανομένων του μυκηναϊκού και του κυπριακού.
Στα ερείπια της πόλης αυτής, που ήταν ένα σημαντικό εμπορικό και κοσμοπολίτικο κέντρο, κρύβονταν εκτός άλλων ευρημάτων τα λεγόμενα Ουγκαριτικά κείμενα που χρονολογούνται από το 14ο έως το 12ο αιώνα π.Χ. και τα οποία περιλαμβάνουν ιδιωτικά, διοικητικά και θρησκευτικά κείμενα.
Πέντε είναι οι μη αποκρυπτογραφημένες γλώσσες που θα κληθούν οι ερευνητές να μεταφράσουν.
Αναλυτικά:
Η γλώσσα των Ετρούσκων, αρχαίου λαού που κατοικούσε στην Ετρουρία, κατά τους Ρωμαίους, ή Τυρρηνία, κατά τους Έλληνες, στη κεντρική χώρα της σημερινής Ιταλίας.
Κώδικας Rohonc. Πρόκειται για ένα σύνολο γραπτών σε ένα άγνωστο σύστημα γραφής που ανακαλύφθηκε στην Ουγγαρία.
Rongorongo, ένα σύστημα ιερογλυφικών που ανακαλύφθηκε τον 19ο αιώνα στο Νησί του Πάσχα και φαίνεται να είναι πρωτο-γραφή.
Η Γραμμική Α, μινωική γραφή που ανακαλύφθηκε στην Κρήτη το 1900. Η γραφή αυτή θεωρείται πρόγονος της Γραμμικής Β, η οποία είναι μυκηναϊκή. Η Γραμμική Α αποτελείται όπως και η Γραμμική Β από συλλαβογράμματα (χαρακτήρες με συγκεκριμένη συλλαβική φωνητική αξία) και ιδεογράμματα (ή λογογράμματα, χαρακτήρες που αντιπροσωπεύουν αντικείμενα). Η Γραμμική Α δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης αρχαιολογίας. Η αποκρυπτογράφησή της θα αποκαλύψει τη γλώσσα και ενδεχομένως και την καταγωγή των Μινωιτών.
Τα σύμβολα Vinca, την πρώτη μορφή γραπτού λόγου, όπως εικάζεται και για παρόμοια σύμβολα χαραγμένα σε πηλό, που βρίσκονται σε οικισμούς της νότιας Βαλκανικής. Χρονολογείται γύρω στα 4.000 χρόνια π. Χ.. Τα πρώτα δείγματα ανακαλύφθηκαν στην Ουγγαρία το 1875.
Είναι από τις εργασίες που θα μου άρεσε να κάνω και θεωρώ τυχερούς αυτούς που ήδη έχουν την δυνατότητα να ασχολούνται με το θέμα αυτό.
Τα αποτελέσματα θα είναι συναρπαστικά, εκτός αν τα αλλοιώσουν οι γνωστές σκοπιμότητες (για το ποιά χώρα προηγείται στον πολιτισμό, κλπ.).
Διατηρώ την επιφύλαξη αφού η μετάφραση γίνεται προς την Αγγλική γλώσσα, για το αν η γλώσσσα-στόχος έχει την απαραίτητη ευελιξία να αποδώσει τα αρχαία γλωσσικά ιδιώματα. Παρά το ότι δεν διαθέτω τις γλωσσολογικές περγαμηνές, θα προτείνω ένα παράδειγμα, από το οποίο φαίνεται, κατά την ταπεινή μου άποψη, ότι η Ελληνική έχει μεγαλύτερη συντακτική ευελιξία, που πλησιάζει τα όρια της μαθηματικής πληρότητας :
Σε μια γλώσσα υπάρχει το συντακτικό (ο τρόπος που τοποθετούνται οι λέξεις η μια δίπλα στην άλλη για να σχηματίσουν προτάσεις) και η σημαντική (η έννοια που προκύπτει από την πρόταση). Δεχόμαστε πάντως, ότι όλες οι γλώσσες έχουν δυνατότητα να εκφράσουν (με κάποιο τρόπο, περιφραστικά) όλες τις έννοιες, αν διαθέτουν τρόπο να εμπλουτίζονται με νέες έννοιες.
Στην Ελληνική μπορούμε να σχηματίσουμε την πρόταση «Ο Γιώργος ζωγράφισε το ανθοδοχείο», (που την χωρίζουμε, όχι πολύ αυστηρά, σε τρία μέρη : Υποκείμενο = Υ, Ρήμα = Ρ, Αντικείμενο = Α). Αν προφέρουμε τα μέρη αυτής της πρότασης με λεπτές φωνητικές διακυμάνσεις στην διατύπωση ή αλλαγή της έντασης της φωνής (που την σημειώνουμε με έντονη γραφή), μπορούμε να υπονοήσουμε όλες τις παρακάτω έννοιες, ανάλογα με την θέση των μερών Υ, Ρ και Α :
1. Υ Ρ Α : η αρχική απλή δήλωση «Ο Γιώργος ζωγράφισε το ανθοδοχείο»,
2. Υ Α Ρ : αν δεν ξεχωρίσατε τι απ' όλα ζωγράφισε ο Γιώργος, με αρκετή έκπληξη σας λέμε «Ο Γιώργος το ανθοδοχείο ζωγράφισε»,
3. Α Υ Ρ : αν πείτε ότι ο Γιώργος ζωγράφισε κάτι άλλο, σας διορθώνουμε λέγοντας «Το ανθοδοχείο ο Γιώργος ζωγράφισε»
4. Α Ρ Υ : αν δεν ξέρετε τι ζωγράφισε ποιος, σας αποκαλύπτουμε ότι «Το ανθοδοχείο ζωγράφισε ο Γιώργος»
5. Ρ Α Υ : όταν αγωνιάτε αν τελείωσε η καλλιτεχνική εργασία που είχατε αναθέσει στον Γιώργο, σας καθησυχάζουμε λέγοντας «Ζωγράφισε το ανθοδοχείο ο Γιώργος», και
6. Ρ Υ Α : όταν ρωτήσετε αν αντιμετώπισε ο Γιώργος το θέμα που τον δυσκόλευε, επιβεβαιώνουμε ότι «Ζωγράφισε ο Γιώργος το ανθοδοχείο»,
και οι έξι αυτές οι μεταθέσεις (στα μαθηματικά ορίζονται ακριβώς έξι μεταθέσεις τριών διακριτών στοιχείων) φανερώνουν την συντακτική ευελιξία που αποδίδει την διαφοροποίηση των εννοιών.
Απλή μεταφορά (όχι μετάφραση, δηλαδή χωρίς να μεταχειριστούμε περιφράσεις για να αποδώσουμε τις διαφοροποιημένες έννοιες) των προτάσεων στην αγγλική γίνεται μόνο (και ζητώ συγγνώμη αν τα αγγλικά μου είναι ανεπαρκή) για την μορφή
Υ Ρ Α : «George painted the flower-vase» (= Ο Γιώργος ζωγράφισε το ανθοδοχείο).
Οι άλλες μεταφορές οδηγούν σε φράσεις χωρίς νόημα, όπως
Α Ρ Υ : «The flower-vase painted George» (= Το ανθοδοχείο ζωγράφισε τον Γιώργο), ή
Υ Α Ρ : «George the flower-vase painted» (= Ο Γιώργος που ήταν ανθοδοχείο ζωγράφισε (τι;)), κλπ.
Καταλαβαίνουμε ότι η μετάφραση πρέπει
1. να ξεκινήσει από τις λέξεις της γλώσσας-αφετηρίας (Πρόβλημα : Δεν τις γνωρίζουμε)
2. να αναγνωρίσει τις προτάσεις (Πρόβλημα : Άγνωστες διαφορές στο συντακτικό)
3. να βγάλει νόημα (Πρόβλημα πολύ μεγάλο, αλλά ας υποθέσουμε ότι μας βοηθούν τα συμφραζόμενα, ο τόπος ανακάλυψης, στήλες Ροζέτας, κλπ.)
4. να αποδώσει το νόημα στην γλώσσα-στόχο (Πρόβλημα : εκφραστική δυσχέρεια).
Όλοι γνωρίζουν ότι είναι πολύ δύσκολη η λογοτεχνική μετάφραση, ακόμη κι αν επιχειρείται από ομιλούμενη γλώσσα-αφετηρία προς ομιλούμενη γλώσσα-στόχο.
Μερικά δε ποιητικά κείμενα είναι σχεδόν απροσπέλαστα σε προσπάθεια μετάφρασης, που να διατηρεί εσωτερικούς ρυθμούς, και αρκούμαστε σε απλούστερη απόδοση του νοήματος.
Φαντάζομαι, λοιπόν, τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει το λογισμικό στην απόπειρα μετάφρασης μιας απόλυτα άγνωστης γλώσσας, ελπίζω όμως πως θα τα καταφέρει (όπως στην ταινία "Στενές επαφές τρίτου τύπου" που μιλάει το ξένο διαστημόπλοιο με τον υπολογιστή του σταθμού υποδοχής επάνω στο βουνό).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου