Ομιλία [Μετά είκοσι έτη]

Με μια ανακοίνωση, σαν την παρακάτω ...

Παρασκευή, 07 Φλεβάρη 1997, ώρα 20:30, στο βιβλιοπωλείο του Μάριου Βερέττα στην οδό ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ 14 (από ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΙΟΥ 68), με την ομιλία «ΜΕΤΑ ΕΙΚΟΣΙ ΕΤΗ» ο Μανωλάς Εμμανουήλ παρουσιάζει αναλυτικά το διήγημά του «ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ».

... ειδοποιήθηκαν οι φίλοι της επιστημονικής φαντασίας να προσέλθουν στο φιλόξενο περιβάλλον του βιβλιοπωλείου,στα πλαίσια καθημερινών πολιτιστικών εκδηλώσεων, για να ακούσουν τις απόψεις του συγγραφέα ενός διηγήματος που είχε γραφτεί είκοσι χρόνια πριν, τον Φεβρουάριο του 1977, και είχε πάρει το δεύτερο βραβείο σε πανελλήνιο διαγωνισμό που είχε προκηρύξει το περιοδικό «ΑΝΑΛΟΓΙΟ» για σύντομο διήγημα επιστημονικής φαντασίας. Η πολυπληθής προσέλευση ήταν άκρως τιμητική, και η συζήτηση που ακολούθησε την ομιλία ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Λίγες ημέρες μετά, άγνωστοι κάψανε το βιβλιοπωλείο.

---

Μανωλάς Εμμανουήλ, 07/02/1997

Ομιλία «Μετά Είκοσι Έτη»

Ένας τρόπος να μετράνε τη δύναμή τους τα έντυπα είναι να διεξάγουν διαγωνισμούς με συμμετοχή αναγνωστών. Δεν είναι το βραβείο που έλκει τον κάθε συμμετέχοντα, αλλά η ευκαιρία για άμιλλα, οπότε ακόμα και οι πιο διστακτικοί και αναποφάσιστοι μπορεί να παρακινηθούν.

Τον Φεβρουάριο 1977 είχε προκηρύξει πανελλήνιο διαγωνισμό για την συγγραφή σύντομου διηγήματος Επιστημονικής Φαντασίας (=ΕΦ για συντομία) το περιοδικό «ΑΝΑΛΟΓΙΟ», που ήταν μια έκδοση από τις ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ για την Επιστήμη και την ΕΦ.

Το περιοδικό αυτό ήταν μία έντιμη προσπάθεια, μία πολύ αξιόλογη παρουσία, όπως και άλλα περιοδικά της ίδιας εκδοτικής ομάδας. Τα περιεχόμενά του ήσαν ισόρροπα μοιρασμένα ανάμεσα σε ενδιαφέροντα επιστημονικά ζητήματα και σε λογοτεχνικές αναζητήσεις στο χώρο της ΕΦ.

Η επιτροπή που θα διάβαζε τα διηγήματα, όπως αυτοπαρουσιάστηκε, είχε τους παρακάτω ως μέλη

1. Κώστα Καββαθά, εκδότη του Αναλόγιου,

2. Πιτ Κωνσταντέα, αρχισυντάκτη του Αναλόγιου,

3. Διονύση Σιμόπουλο, διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου,

4. Γιώργο Ντούμα, πρωτοπόρο περιπετειών επιστημονικής φαντασίας στο ραδιόφωνο, συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας.

Ένοιωσα μία έντονη παρόρμηση να δοκιμάσω αν μπορούσα να ανταγωνιστώ τους αναγνώστες αυτού του περιοδικού. Υπέθετα ότι αυτοί οι αναγνώστες αγαπούσαν, όπως και εγώ, την καθαρή επιστήμη και τις εφαρμογές της καθώς και την λογοτεχνική παρουσίαση σχετικών με την επιστήμη θεμάτων. Για να είμαι πιο ακριβής, φανταζόμουν ότι τα θέματα με τα οποία θα καταπιάνονταν, προσπαθώντας να ετοιμάσουν μία συμμετοχή στον διαγωνισμό, θα τα αντλούσαν από την σκληρή επιστημονική φαντασία.

Λέμε σκληρή επιστημονική φαντασία αυτό το λογοτεχνικό είδος, το οποίο αντέχει και την πιο διεισδυτική έρευνα για επιστημονικές ανακρίβειες ή για αντινομίες στην δομή και εξέλιξη του μύθου. Και αν υποθέσουμε ότι μερικά από αυτά που αναφέρονται δεν υπάρχουν στον κόσμο μας, ο συγγραφέας μπαίνει στον κόπο να μας αποδείξει ότι δεν είναι ανέφικτα.

Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις συγγραφέων που περιέγραψαν στα κείμενά τους ανύπαρκτες συσκευές, που γνώρισαν αργότερα ευρύτατη διάδοση. Για παράδειγμα αναφέρω τον Άρθουρ Σι. Κλαρκ, που είχε την οξυδέρκεια να προβλέψει και να περιγράψει σε κείμενό του τους τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους.

Τα γενικά χαρακτηριστικά του κειμένου που θα έγραφα, ήθελα να είναι τα παρακάτω:

·  Το είδος του διηγήματος ήθελα να είναι σκληρή ΕΦ. Δηλαδή δεν θα απέφευγα τις προχωρημένες τεχνολογικές, αστρονομικές, κοινωνιολογικές, βιολογικές περιγραφές, αλλά ό,τι κι αν έλεγα έπρεπε να είναι σωστό.

·  Οι χαρακτήρες που θα αναφερόντουσαν θα έπρεπε να παραμένουν σε όλη την διάρκεια του κειμένου και θα έπρεπε να περιγραφούν όσο γίνεται καλύτερα.

·  Επίσης ήθελα να έχει μία πλοκή που να αποκαλύπτεται η πραγματική υφή της στο τέλος της εξιστόρησης. Έχοντας διαβάσει εκείνη την εποχή διάφορα βιβλία από συγγραφείς με ποικιλία τρόπων γραφής, είχα εντυπωσιαστεί από την Τριλογία για το Ίδρυμα (Foundation Trilogy) του Ισαάκ Άσιμοφ. Ο αναγνώστης των τριών βιβλίων μαθαίνει πού βρισκόταν το Δεύτερο Ίδρυμα μόνο όταν διαβάσει και την τελευταία πρόταση του τρίτου βιβλίου.

·      Επειδή τότε ζούσα σε πανεπιστημιακό χώρο, η ιστορία έχει σχέση με καθηγητές και σπουδαστές. Έχετε αναρωτηθεί ποτέ αν οι καθηγητές τα ξέρουν όλα στον τομέα τους; Μη το ψάχνετε, σας λέω από εμπειρία ότι είναι άσχετοι οι περισσότεροι.

·  Έχετε εντοπίσει ποια είναι η πηγή της γνώσης; Υπάρχει κάποιος που διατυπώνει κάτι νέο ή αναμασάμε τα ίδια θέματα χωρίς τελικά να βγαίνει νόημα; Διάφορα ερωτήματα φιλοσοφικής υφής βρήκαν το δρόμο τους και χώθηκαν μέσα στην ιστορία που έγραψα.

·      Και πέρα από αυτά που είπαμε μέχρι τώρα, ήθελα να υπάρχει και κάτι ακόμα, κάτι σαν γρίφος που σου δίνει χαρά η λύση του, και κάτι νομοτελειακό που αδιαφορείς για την ύπαρξή του αλλά σε ακολουθεί σε όλη σου την πορεία.

Τα τρία διηγήματα που βραβεύτηκαν ήσαν:

1^ο Βραβείο : ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ, του ΑΛΕΞΑΝΤΡΟΥ ΛΑΡΑ, Γενάρης του 77 στο Γιούρινο

2^ο Βραβείο : ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, του ΜΑΝΩΛΗ ΜΑΝΩΛΑ, Φλεβάρης 77

3^ο Βραβείο : Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, του ΜΙΧΑΛΗ ΧΡ. ΠΑΠΑΝΑΤΣΙΔΗ, Μάρτιος 77 κάπου στο Σύμπαν

Παρακάτω, υποθέτω ότι έχετε διαβάσει το διήγημα «Παράλληλη Ιστορία».

Παρά το ότι η «Παράλληλη Ιστορία» είναι ένα σύντομο διήγημα, μόνο τρεις σελίδες, αρκετοί άνθρωποι που με συνάντησαν από τότε μου είπαν ότι το είχαν διαβάσει και τους είχε αρέσει.

Ένας συνάδελφος ερευνητής μου είπε ότι είναι καλό αλλά ελλιπές αφού δεν έδινα και τις απαντήσεις στα ερωτήματα. Οι ερωτήσεις που είναι σχετικές με την ύπαρξή μας δεν έχουν απαντηθεί μέχρι σήμερα. Το να βάζουμε όμως αυτή την προβληματική σχετικά με την παρουσία μας μέσα στην πλάση, είναι αυτό που μας κάνει ανθρώπους, όπως μας ανέλυσε ο Γάλλος υπαρξιστής φιλόσοφος Ζαν Πολ Σαρτρ.

Ένας καθηγητής μου με τον οποίο δεν είχα ιδιαίτερες σχέσεις (ο συχωρεμένος Κωνσταντίνος Λέφας) με κάλεσε στο γραφείο του και μου είπε : «Διάβασα την Παράλληλη Ιστορία σου. Εμένα δεν μου αρέσει ιδιαίτερα η ΕΦ. Αλλά εσύ να μη σταματήσεις να γράφεις».

Κάποια άλλη φορά άνοιξε η πόρτα του γραφείου μου, ένας φοιτητής έσκυψε το κεφάλι του μέσα και με ρώτησε «Είσαστε εκείνος ο Μανώλης Μανωλάς ;» και απάντησα «Ναι». Γίναμε καλοί φίλοι με τον Γιάννη και με τα χρόνια βελτιώσαμε την αλληλοεκτίμησή μας.

Ο πολυπράγμων εκδότης-χαράκτης Χρήστος Λάζος, που με τιμά με την εμπιστοσύνη του, επανειλημμένα με παρακίνησε να εξακολουθήσω να γράφω, κρίνοντας τις δυνατότητές μου από την «Παράλληλη Ιστορία».

Ο καλλιτέχνης και συγγραφέας Μάκης Πανώριος που εξέδωσε το 1987 την ανθολογία Το Ελληνικό Φανταστικό Διήγημα συμπεριέλαβε τα τρία βραβευμένα διηγήματα του διαγωνισμού του Αναλόγιου. Έτσι βρέθηκα αναπάντεχα με πολύ εκλεκτή παρέα, σημαντικούς δημιουργούς, που δεν φτάνω ούτε το δαχτυλάκι τους που λέει ο λόγος. Άρα μια μικρή συμμετοχή σε έναν, ας πούμε περιθωριακό, διαγωνισμό μπορεί να γίνει το πρώτο βήμα για την συνειδητοποίηση της θέσης ενός ατόμου μέσα στην πολυκύμαντη περιπέτεια των ιδεών και της γλώσσας.

Ας δούμε τώρα τι περιλαμβάνεται στις τρεις σελίδες του διηγήματος, και ακόμη μερικά που δεν περιλαμβάνονται αλλά πρέπει να ειπωθούν.

Έχει γίνει μια ομαδοποίηση των αναφερομένων στοιχείων κατά επιστημονικό κλάδο.

Στοιχεία Φυσικής και Τεχνολογίας.

Ο Σαμσόκιδ είναι πλανήτης, που παίρνει φως από άλλο ουράνιο σώμα, τον Φωτοδότη.

Μήπως αυτός ο πλανήτης είναι η Γη μας;

Και αν είναι, σε ποια χρονική στιγμή της διαδραματίζεται η ιστορία;

Από τη μια μεριά…

·      Στην Γη μας το μαγνητικό πεδίο πράγματι αναστρέφεται κάθε 10000 χρόνια.

·      Στην Γη μας υπάρχει κατά το ένα τέταρτο της επιφάνειας στεριά με δέντρα πολύχρωμα, (για να τα λες πολύχρωμα πρέπει να βλέπεις πολλά χρώματα, όπως εμείς οι άνθρωποι) και κατά τα τρία τέταρτα ωκεανός με ζωή μέσα του.

·   Τα σώματά μας έχουν αρκετή πυκνότητα, σταθερό σχήμα, σχετικά κεντρικοποιημένο εγκέφαλο (εντός κεφαλής) για νοητικές λειτουργίες, αλληλοκοιταζόμαστε με σημασία, αναπνέουμε αέρα, συνομιλούμε ηχητικά, έχουμε διάφορες γλώσσες και ενίοτε χρειαζόμαστε μετάφραση, αντικαθιστούμε τα όργανα που φθείρονται.

·    Γνωρίζουμε πλάσματα που κολυμπάνε με νηκτικές κύστες, που πετάνε με φτερά, που έχουν την ευμεταβλητότητα της αμοιβάδας.

·      Εξελίξαμε τα αεροπλάνα των ελίκων σε αεριωθούμενα.

·   Χρησιμοποιούμε υπολογιστές για διάφορες συντονιστικές εργασίες. Έχουμε ρομποτοεπαύλεις, ολογραφικές προβολές, επικοινωνίες με ταυτόχρονη μετάφραση μέσω υπολογιστή, πολλά Πανεπιστήμια.

·      Έχουμε σπουδαστές που προκαλούν ταραχές για να υπερασπιστούν ιδεολογικές διαφορές.

·     Έχοντας αρχίσει τα ταξίδια στο Διάστημα, μπορεί να συναντήσουμε άλλες φυλές με τεχνολογικό πολιτισμό.

·      Στην Γη μας το έτος διαρκεί 365 ημέρες περίπου, δηλαδή αν κάποιος φτάσει τα 105 χρόνια θα έχει ζήσει περίπου 38.000 ημέρες.

·   Στην Γη μας η επέκταση της θεωρίας που ερμηνεύει τα ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα ώστε να ερμηνεύει και τα σχετικά με την βαρύτητα φαινόμενα, (δες QED = Quantum Electro-Dynamics, του αείμνηστου πανεπιστημιακού διδασκάλου Richard Feynman που έφυγε ξαφνικά από κοντά μας), είναι σχετικά πρόσφατη και όχι ολοκληρωμένη. Είναι επόμενο να διδάσκεται η Κβαντική Ηλεκτροδυναμική μόνο στα πρωτοποριακά πανεπιστήμια και κάποιοι φοιτητές να μην έχουν ακούσει ποτέ τον όρο ηλεκτροβαρυτικός.

·      Οι κάτοικοι του Σαμσόκιδ γνωρίζουν εδώ και πεντακόσια χρόνια ότι τα φυτά έχουν νοημοσύνη, και αν έχουν κάποια σχέση με μας, βρίσκονται στο μέλλον μας περί το 2450 μ.Χ.. Εμείς έχουμε προϊδεαστεί από τις Κίρλιαν φωτογραφίες σχετικά πρόσφατα, ας πούμε τα τελευταία πενήντα χρόνια και τα πειράματα δείχνουν ότι τα φυτά επηρεάζονται από την μουσική, από ζωτικές μεταβολές σε ζωικά είδη, από την αγάπη που τους δείχνει αυτός που τα φροντίζει. Μάλλον ο ρυθμός της ζωής τους είναι πιο αργόσυρτος από τον δικό μας και για τον λόγο αυτό έχουμε ακόμη προβλήματα επικοινωνίας.

Από την άλλη μεριά...

·      Ο ωκεανός της Γης δεν είναι ρηχός. Το βύθισμα κοντά στις Νήσους Μαριάνες στον Ειρηνικό ωκεανό χωράει το Έβερεστ, που είναι η υψηλότερη κορυφή στα Ιμαλάια της Ινδίας, και περισσεύουν μερικά χιλιόμετρα.

·      Αν υποθέσουμε ότι εξάτμισε τον ωκεανό μια έκλαμψη του Ήλιου μας και χάθηκε το νερό στο διάστημα, δεν θα μπορούσε σύντομα να αναπτυχθεί τεχνολογικός πολιτισμός (και αν συνέβη η έκλαμψη, τότε μάλλον όλα τα ζώα της επιφάνειας της στεριάς, άρα και οι άνθρωποι, έχουν χαθεί), ούτε θα συνέχιζε να καλύπτει τα τρία τέταρτα της επιφάνειας.

·      Η στεριά της Γης δεν είναι μακριά από τις κατοικημένες περιοχές, ούτε είναι αφιλόξενη. Παρακαλώ να εξαιρέσετε πλημμύρες, κατολισθήσεις, σεισμούς, παλιρροϊκά κύματα, τσουνάμι, λαίλαπες, κεραυνούς, καύσωνες.

·      Δεν έχουμε γνωρίσει καμιά κρυσταλλική φυλή. (Δες Τεύχος 16 Εκπληκτικά, Τα καλύτερα κόμικς, εκδόσεις Πεχλιβανίδη, ιστορία Το Άστρο με τους Θησαυρούς). Στον Σαμσόκιδ έχουν σημαντική προϊστορία με επαφές με φυλές σε άλλα αστρικά συστήματα και φυσικά με τους Προστάτες.

·      Σίγουρα δεν έχουμε λέπια.

Επομένως πρόκειται για μια παράλληλη ιστορία. Και την λέμε παράλληλη με την Ευκλείδεια έννοια, γιατί ποτέ δεν συναντιέται με την δική μας ιστορία, όσο και να την προεκτείνουμε.

Στοιχεία Θρησκευτικά.

Αν σας παραξένεψαν τα ονόματα που υπάρχουν στο διήγημα αυτό, σας λέω ότι πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να αντιληφθούν αμέσως ότι είναι λέξεις γραμμένες ανάποδα. Σας λέω μάλιστα ότι διαπιστώθηκε κατά την ώρα της απονομής του βραβείου πως ένα από τα μέλη της επιτροπής δεν είχε καταλάβει αυτό το τέχνασμα, οπότε οι άλλοι τον έστειλαν γελώντας να ξαναδιαβάσει το διήγημα που βράβευσε, τουλάχιστον να ξέρει άλλο ένα «γιατί το βράβευσε».

Θα ήθελα να σημειώσω ότι αργότερα εντόπισα έναν τίτλο ουτοπικού χιουμοριστικού διηγήματος Erewhon (του Samuel Butler, 1872) που διαβάζεται ανάποδα περίπου ως Nowhere, που σημαίνει πουθενά (=ου τόπος, δηλαδή ουτοπία). Από τον ήρωα Higgs, την αγαπημένη του Arowhena και τον σπιτονοικοκύρη του Mr Nosnibor μόνο ο τελευταίος διαβάζεται ανάποδα Robinson. Η τεχνική δεν επεκτείνεται στο σώμα του διηγήματος, ώστε να παίρνει άλλο νόημα η εξιστόρηση, όταν ο αναγνώστης καταλάβει τι σημαίνουν τα ανάποδα ονόματα.

Ο πλανήτης που ζούμε είναι ο Δικός μας (Σαμσόκιδ). Υπάρχουν προστάτες Άγγελοι (Ιλεγγά) από το αστρικό σύστημα Παράδεισος (Σοσιδάραπ). Ο Θεολόγος (Σογόλοεθ) μιλάει για όλους αυτούς. Υπάρχει ο πανάρχαιος Θεός (Σόεθ) που φροντίζει τα πάντα, ο ανυπάκουος Διάβολος (Σολοβάιδ) που κάνει έναν χώρο να βράζει σαν πραγματική Κόλασις (Σισαλόκ) και για τις πράξεις του εκπίπτει, και τελικά ο Χριστός (Σότσιρχ) που μας σώζει. Αν δει κανείς το διήγημα σαν μαγική εικόνα που κρύβει μέσα της στοιχεία από την Χριστιανική θρησκεία και την Ηθική της, τότε καταλαβαίνει ότι διάβασε μια παράλληλη ιστορία. Εδώ η παραλληλία είναι χρονική. Τα ερωτήματα που διατυπώνονται είναι βασικές απορίες όλων μας.

Στοιχεία Οικολογίας.

Ο Σολοβάιδ παραβαίνοντας τις συμβουλές του Σόεθ, έκανε τον ψυχρό Σισαλόκ να βράζει από την υψηλή χρησιμοποίηση σαν πυρηνικό αντιδραστήρα έτοιμο να εκραγεί. Αυτό εμφανίζεται ως κακή εξέλιξη.

Οι άλλοι Ιλεγγά είχαν την διαφορετική άποψη ότι πρέπει να σεβόμαστε το περιβάλλον.

Φρόντιζαν να μετακινούνται ώστε να είναι παροδική η πόλωση που προκαλούσαν στο χώρο.

Βοηθούσαν τα όντα που συναντούσαν να βαδίσουν πιο γρήγορα στο μονοπάτι της εξέλιξης.

Δεν ήσαν κατακτητές, αλλά προωθούσαν την διάδοση της γνώσης. (Με έναν παράλληλο τρόπο παρουσιάζεται και ο Μέγας Αλέξανδρος).

Στοιχεία Πολιτικά.

Με αφορμή την Παράλληλη Ιστορία, ο Σύλλογος Βοηθών και Ερευνητών του Φυσικού τμήματος της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πάτρας οργάνωσε μια συζήτηση, ώστε να ανταλλάξουν τα μέλη του γνώμες.

Βλέποντας το θέμα από πολιτική σκοπιά, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής. Στο διήγημα αναφέρεται ακροθιγώς ένα κομμουνιστικό σύστημα σε επίπεδο ιδιοκτησίας πληροφοριών μεταξύ των Ιλεγγά, το οποίο δεν έχει εξεταστεί διεξοδικά από τους φιλοσόφους μας και τους κοινωνικούς αναλυτές. Στον κόσμο μας έχουν αναπτυχθεί κοινωνικοπολιτικά συστήματα με διαφοροποιήσεις στο θέμα της ιδιοκτησίας των παραγωγικών μέσων. Ας δούμε δύο συστήματα, όπως ήσαν είκοσι χρόνια πριν:

Α) Στο καπιταλιστικό σύστημα υπάρχουν ορισμένα άτομα που συγκεντρώνουν πλούτο επειδή συνέβη στο κτήμα τους να βρεθεί κάποια χρήσιμη πρώτη ύλη (πετρέλαιο, ουράνιο) ή επειδή το εργοστάσιό τους παράγει ένα πολυδιαφημισμένο προϊόν (αυτοκίνητα, ρούχα, κινηματογραφικές ταινίες), ή επειδή έχουν κατοχυρωμένη μια ιδέα για ένα προϊόν (οι επινοήσαντες την συσκευασία Tetrapak για γάλατα, αναψυκτικά κλπ ή οι αρμόδιοι για τον γραμμοκώδικα Bar-code).

Στο σύστημα αυτό υπάρχουν άνθρωποι φτωχοί που προσπαθούν να επιβιώσουν κλέβοντας από τους έχοντες και κατέχοντες.

Η χρησιμότητα της αστυνομίας είναι να προστατεύει την περιουσία και την ζωή των πλουσίων συγκρουόμενη με τις μάζες σε γήπεδα και πανεπιστήμια, να επιδεικνύει ενοχλητική βιαιότητα ενάντια σε περιθωριακούς και μειονότητες, να εμποδίζει την είσοδο στην χώρα σε κάποιους που ονειρεύονται μια καλύτερη τύχη.

Β) Στο κομμουνιστικό σύστημα (σοβιετικού τύπου) τα μέσα παραγωγής, οι πρώτες ύλες, οι επιστημονικές ιδέες και οι αθλητικές επιδόσεις ανήκουν στο κράτος. Για να λειτουργήσει η κυβέρνηση με ευελιξία, επειδή δεν είναι ταχυκίνητο το σύστημα των επάλληλων σοβιέτ (=επιτροπών) εργοστασίου, πόλης, επαρχίας, ανώτερου σοβιέτ κλπ, υπάρχουν άτομα τα οποία διοικούν την χώρα, αντιπροσωπεύουν στο εξωτερικό τα συμφέροντα των πολιτών, αποφασίζουν πολεμικές επιχειρήσεις, έχουν προσωπικούς γιατρούς και εξοχικές ντάτσες και άλλα πλεονεκτήματα.

Οι υπόλοιποι άνθρωποι, που ζούνε στερημένοι από διάφορα αγαθά του διεθνούς εμπορίου και που δεν μπορούν να ζήσουν μόνο με μπαλέτα Μπαλσόι και βότκα, προσπαθούν να διαμαρτυρηθούν με ανακοινώσεις και διηγήματα που κάνουν τον γύρο του κόσμου. Αν κάποιοι μετακομίσουν αναγκαστικά σε κάποια περιοχή της Σιβηρίας, όλοι ευχόμαστε να είναι σύντομη η ταλαιπωρία, η επιτροπή των βραβείων Νόμπελ κάνει ότι μπορεί, αλλά η λύση δεν αρκεί να δίνεται σε ατομικό επίπεδο.

Η χρησιμότητα της αστυνομίας είναι να προστατεύει τους διοικούντες, να καταστέλλει οποιαδήποτε διαμαρτυρία, να παρακολουθεί συλλαμβάνει ανακρίνει απομακρύνει τους αντιρρησίες, να ελέγχει κάθε μετακίνηση προσώπων, να εμποδίζει την έξοδο από την χώρα.

Είπαν οι παρατάξεις τα δικά τους, με ξύλινη γλώσσα ή όχι, με αναφορές σε προπαγάνδες και άλλα σχετικά. Μερικοί μελετημένοι παρέθεσαν τις απόψεις του Χέγκελ για την ιστορική εξέλιξη ως ένωση αντιθέτων καταστάσεων που εξαφανίζονται για να δώσουν την θέση τους στην νέα ιστορική κατάσταση (η θέση και η άρνηση δίνουν με την διαλεκτική την σύνθεση, που είναι μια νέα θέση).

Παρουσιάστηκε η άποψη του Μαρξ ότι οι οικονομικές δυνάμεις μέσα σε μια κοινωνία προκαλούν μεταβολές που βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο, η οποία βελτίωση έχει ως επακόλουθο την πνευματική πρόοδο και εξέλιξη. Παράδειγμα οι πολίτες της αρχαίας Αθήνας.

Αφού λοιπόν έγινε δεκτό ότι το παραγωγικό μέρος του κοινωνικού οικοδομήματος καθορίζει την ιδεολογική θέση και την ηθική μίας κοινωνίας, και αφού μπλεχτήκανε λιγάκι στο να καθορίσουνε αν είναι παραγωγικό μέρος οι εργάτες (Λένιν) οι αγρότες (Μάο) ή οι υπάλληλοι (Μπερλίνγκουερ), η συζήτηση ξαναγύρισε στα ερωτήματα που αναφέρονται στο διήγημα, και παρά το ότι δεν δίνονται εκεί απαντήσεις, τα τελικά συμπεράσματα ήσαν αναπόφευκτα.

·    Μπορούμε να πούμε ότι για τους αδύναμους ισχύει ό,τι λέει ο νόμος και για τους ισχυρούς ισχύει το δίκαιο του ισχυρότερου, είτε μιλάμε για ανθρώπους, είτε μιλάμε για κράτη.

·      Για τον μέσο άνθρωπο τα κοινωνικά συστήματα δεν έχουν διαφορές.

·   Ο κάθε άνθρωπος είναι Γρανάζι στην Μηχανή, αφού έξω από το σύστημα είναι αδιανόητη η ύπαρξη.

·      Το ερώτημα Ποιος Είμαι και Που Πάω, δέχεται προσωπική απάντηση μόνο.

·      Όταν όλοι φεύγουμε αργά ή γρήγορα για το μεγάλο ταξίδι, τα επίγεια αγαθά δεν τα παίρνουμε μαζί μας.

Κοινωνία των πληροφοριών.

Δεν γνωρίζω όμως αν παίρνουμε μαζί μας τις γνώσεις και τις αναμνήσεις. Αν σκεφτούμε ότι οι σκέψεις έχουν ενεργειακή μορφή (ως οργανωμένα σύνολα έχουν μέσα πληροφορία που ισοδυναμεί με συγκέντρωση ενέργειας και είναι αρνητική εντροπία), τότε μετά τον θάνατό μας ξεφεύγουν από τον δεσμό τους με την ύλη και ίσως να μη διασκορπίζονται στο αχανές διάστημα, αλλά να διατηρούν την συνοχή τους και την ταυτότητά τους.

Αν μοιραζόμασταν όλοι τις γνώσεις, μπορεί να ήμασταν καλύτερα εφοδιασμένοι για το μεγάλο ταξίδι. Ίσως να ήταν καλύτερη και η επίγεια ζωή.

Στο διήγημα που συζητάμε, υπάρχει η ιδέα της διάδοσης της γνώσης χωρίς όρια και περιορισμούς. Αυτοί που επιτρέπουν την διάδοση της γνώσης, γίνονται οι Προστάτες του γνωστού κόσμου.

Μετά είκοσι έτη παρακολουθούμε την ανάπτυξη του Internet (εξέλιξη του στρατιωτικού δικτύου υπολογιστών Arpanet των ΗΠΑ), με στόχο να εγκατασταθεί ένα τερματικό σε κάθε σπίτι, που είναι όχι μόνο ένα πάντρεμα της τηλεόρασης και του τηλεφώνου με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, αλλά και ένας ειδικός χώρος αέναης συζήτησης (κυβερνοχώρος), πέρα από τοπικούς και χρονικούς περιορισμούς.

Το κόστος του απαιτούμενου εξοπλισμού είναι σχετικά μικρό. Αντί να σε εξυπηρετεί μόνο ο προσωπικός σου υπολογιστής, έχεις στη διάθεσή σου ένα δίκτυο από εκατομμύρια υπολογιστές.

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εξειδίκευση γνώσεων.

Δεν υπάρχουν σύνορα, δεν υπάρχουν φυλετικές διακρίσεις, δεν μπορείς (αν δεν σου το επιτρέψει) να ξεχωρίσεις αν ο συνομιλητής σου είναι γυναίκα ή άνδρας, παιδί ή ενήλικος, ώστε να αναδυθούν στην σκέψη σου οι προκαταλήψεις. Όλοι είναι ισότιμοι. Αυτό είναι μια απαίτηση του δημοκρατικού ανθρώπου, να έχει ισότιμη αντιμετώπιση.

Στην Παράλληλη Ιστορία βλέπουμε ότι ο καθηγητής είναι μια ολογραφική προβολή ελεγχόμενη από τον συντονιστικό υπολογιστή του πανεπιστήμιου που παρακολουθεί κάθε δραστηριότητα. Αυτά που λέει μεταφράζονται ξεχωριστά στον κάθε σπουδαστή από τον υπολογιστή. Αναρωτιόμαστε αν ο καθηγητής υπάρχει πραγματικά, ή αν οι σπουδαστές παρακολουθούν έναν εικονικής πραγματικότητας (virtual reality) καθηγητή που προσαρμόζει τις κινήσεις του ανάλογα με την πορεία της παράδοσης. (Υπάρχει στον κόσμο μας κάτι σχετικό, ο εικονικός σχολιαστής ειδήσεων Max Headroom). Το ότι ο συντονιστικός υπολογιστής του στέλνει ένα μήνυμα, δεν συνεπάγεται ότι ο καθηγητής είναι ανθρώπινος. Επίσης αναρωτιόμαστε αν λέει ο υπολογιστής τα ίδια πράγματα σε όλους. Και υπάρχει κάτι ακόμα που δεν είναι ξεκαθαρισμένο, δηλαδή ποιος εγκρίνει αυτά που πρέπει να διδαχτούν οι σπουδαστές;

Βγαίνοντας από την υποβρύχια αίθουσα οι σπουδαστές αναπνέουν ελεύθερο αέρα, που έχει και τη σημασία ότι απομακρύνθηκαν από ένα περιβάλλον καταπίεσης, και συνομιλούν με την βοήθεια των προσωπικών μεταφραστικών τους συσκευών, δηλαδή χωρίς τον έλεγχο του υπολογιστή. Άρα χρειάζεται η προσωπική επαφή, ώστε να αποφεύγουμε τα λογοκριμένα κείμενα και την διαφοροποίηση των ειδήσεων που είναι πιο συνηθισμένη στα καταπιεστικά καθεστώτα.

Θα αναρωτιόσαστε αν υπάρχει λογοκρισία στο Internet. Σε κάποιο βαθμό υπάρχει. Δεν είναι όμως εύκολο να περάσεις περιοριστικούς νόμους στον κυβερνοχώρο. Είναι σαν να προσπαθείς να επιβάλλεις τις απόψεις σου ως τις μόνες αποδεκτές απόψεις. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ προώθησε για ψήφιση ένα νόμο CDA (=Communications Decency Act) για κοσμιότητα στις διακινούμενες πληροφορίες. Αλλά οι χρήστες βρίσκουν τρόπους να αντιστέκονται. Ένα εντυπωσιακό χτύπημα (ή χακεριά, από το hack = χτυπώ) έγινε στην σελίδα της παντοδύναμης CIA (Central Intelligence Agency = Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών), όπου κάποιοι άγνωστοι μέχρι σήμερα χάκερς (=χρήστες που πετυχαίνουν πρόσβαση χωρίς τους έχει δοθεί άδεια) άλλαξαν το Intelligence (=εξυπνάδα, νοημοσύνη) σε Stupidity (=ηλιθιότητα, βλακεία) και τις διάφορες παραπομπές προς ενημερωτικά άρθρα σε παραπομπές προς άρθρα σεξουαλικού περιεχομένου, οπότε όλη η υπηρεσία που τα δημοσίευε θα έπρεπε να πάει φυλακή. Ο νόμος CDA έχει ήδη κριθεί αντισυνταγματικός. Θα δούμε τι πρόκειται να γίνει με τον Ευρωπαϊκό νόμο Σένγκεν για τις προσωπικές πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες σε κρατικούς υπολογιστές.

Είναι δυνατό να επικοινωνούμε με χρήση κώδικα, κρυπτογραφημένα, ώστε να παίρνει το μήνυμά μας μόνο ο επιθυμητός αποδέκτης και όχι κάποιος τρίτος που αποφάσισε να μας παρακολουθήσει. Υπάρχουν βέβαια τεχνικές που σπάνε τους κώδικες των μηνυμάτων, μόνο που χρειάζονται χρόνο για να το πετύχουν, και αν ο κώδικας είναι δύσκολος, μπορεί να χρειαστούν πάρα πολλά χρόνια. Οι πλανητάρχες συγκαταλέγουν τους κρυπτογραφικούς κώδικες στα απόρρητα πολεμικά στοιχεία και απαγορεύουν την αποκάλυψη νέων τεχνικών. Αυτός που ανακοίνωσε στο Internet την τεχνική PGP (= Pretty Good Privacy) για πρακτικά απόρρητες ιδιωτικές επικοινωνίες ταλαιπωρήθηκε με δικαστήρια και φυλακίσεις πολύ καιρό, αλλά τελικά είναι ελεύθερος. Η τεχνική PGP είναι στη διάθεση του καθενός μας.

Όμως είναι προτιμότερο να επικοινωνούμε ανοικτά και ελεύθερα.

Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν πολλά να πουν και όμως, με διάφορες κρατικές ενέργειες, δεν φτάνουν τα λόγια τους στο ευρύ κοινό (παράδειγμα ο αμερικανός αναμορφωτής της γλωσσολογίας και οξυδερκής πολιτικός αναλυτής Noam Chomsky, που είναι πρακτικά άγνωστος στους πολίτες των ΗΠΑ).

Εδώ πρέπει να τονίσω τον εποικοδομητικό ρόλο που παίζουν οι εκδότες, που υπηρετούν τις πρωτοποριακές ιδέες και τους περιθωριακούς (underground) συγγραφείς και καλλιτέχνες, ερχόμενοι σε σύγκρουση πολλές φορές με το κράτος και με την αντίδραση.

Αν αυτοί, που έχουν εξουσία, προσπαθούν…

·      να εφαρμόσουν σκοταδιστικές μεθόδους για να αποκρύψουν λαθεμένες ενέργειες,

·      να περιορίσουν την γενική ελευθερία (δεν λέω ασυδοσία) σε εφημερίδες, ραδιοσταθμούς, κανάλια και δίκτυα ειδικά για να φιμώσουν μαχητικούς αρθρογράφους,

·      να παρουσιάσουν στις ανακοινώσεις τους τα πράγματα διαφορετικά από ό,τι αντιλαμβάνεται ο καθένας μας, ή να λένε μισές αλήθειες,

·      να χωρίσουν τον λαό σε στρώματα κάστες παρατάξεις ομάδες ώστε να απασχολείται με διαπαραταξιακές αντιπαραθέσεις και όχι με τα πραγματικά του προβλήματα,

·      να παραχαράξουν τα ιστορικά γεγονότα,

·      να μειώσουν γενικότερα το επίπεδο εκπαίδευσης και γνώσης των ανθρώπων,

…τότε καλά θα κάνουν να αλλάξουν γραμμή πλεύσης, γιατί ούτε η ιστορική γνωσιολογία θα μπορεί να διδαχτεί χωρίς ταραχές και συγκρούσεις, ούτε ο Σογόλοεθ θα τολμάει να εμφανιστεί, αλλά θα στέλνει τις απόψεις του μαγνητοσκοπημένες.

Και δεν πιστεύω ότι θα κάνουν κάποιο θαύμα οι Προστάτες μας Ιλεγγά αλλάζοντας τον σχετικό (φυσικό;) νόμο, ώστε να αποφευχθεί η απονομή της δικαιοσύνης.

Παραμένοντα ερωτήματα.

-Γιατί αναπτύξαμε πολιτισμό εμείς οι Homo sapiens και όχι ας πούμε οι γορίλες;

Δες την ταινία Ο Πλανήτης των Πιθήκων. Το έργο του Δαρβίνου, (On the origin of species, 1859, και The Descent of Man, 1871), που πήρε κατά κάποιο τρόπο την Δημιουργία από τα χέρια του Θεού και την έβαλε μέσα στην Κοσμική Σούπα με τα αμινοξέα, δεν εξηγεί γιατί εμείς είμαστε ισχυρότεροι και επομένως επικρατήσαμε. Ο νεοδαρβινισμός μας λέει για πιθανή μετάλλαξη κατά την φάση του διαχωρισμού του κυττάρου.

-Έχουμε πραγματικά αναπτύξει πολιτισμό, ή χειροτερεύουμε και εκφυλιζόμαστε;        

Από την εποχή που ακούστηκε το σύνθημα Πίσω στη Φύση (του Γάλλου Ζαν Ζακ Ρουσσώ, εποχή του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης), υπάρχουν επικριτές του πολιτισμού, (που αποδέχονται την ύπαρξη Θεού ή είναι άθεοι), επειδή δεν προωθούνται θέματα σχετικά με τον άνθρωπο και με τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ο φιλόσοφος Ιμάνουελ Καντ, από τον οποίο ξεκίνησε το θέμα της Κοινωνίας των Εθνών που μετεξελίχθηκε σε ΟΗΕ, θα ήταν πολύ απογοητευμένος σήμερα με τις ενέργειες και παραλείψεις του διεθνούς οργάνου που δεν έχει καταφέρει να επιβάλλει την εσωτερική Ηθική του Ανθρώπου ως Παγκόσμια Ηθική.

Ο Καντ πίστευε ότι όλοι γνωρίζουμε να ξεχωρίζουμε τι είναι Καλό και τι είναι Κακό.

-Αν υπάρχουν Προστάτες, που μας επιτρέπουν να εξελισσόμαστε (εμποδίζοντας ίσως κάποιους άλλους, ας πούμε τα δελφίνια), θέλουν το καλό μας;                       

Η Λογική, που εμείς οι Έλληνες πρώτοι μελετήσαμε, λέει ότι εκ ψευδούς υποθέσεως, ο,τιδήποτε έπεται.

-Και αν σταματήσουμε να είμαστε υπάκουοι τι θα γίνει;   

Θα έρθουν όλοι οι Προστάτες εδώ με αποτέλεσμα να γίνει ο τόπος μας Κόλαση ή θα μας στείλουν σε κολαστήριο αλλού; (Και επεμβάσεις στρατιωτικές έχουμε δει, και κατακτητές έχουμε δει, και στρατόπεδα συγκεντρώσεως, και μετακινήσεις πληθυσμών).

Ο Πανάγαθος μας έχει εξηγήσει ότι είμαστε ελεύθεροι να είμαστε καλοί, αλλιώς θα πάμε Κόλαση.

Επίσης είναι για μένα Μυστήριο το πώς συγχωρούνται οι αμαρτίες αν είσαι γενικά κακός, αλλά προλάβεις να μετανοήσεις. (Δες και μια εποχή με πωλούμενα συγχωροχάρτια).

-Οι διαφορετικές θρησκείες έχουν διαφορετικές ηθικές, αλλά είναι σωστό αυτό;

Στην είσοδο του Κρεμλίνου γράφει κάτι από το Ευαγγέλιο «Ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω».

Η εξιστόρηση περί Ιησού Χριστού θυμίζει ενοχλητικά την προγενέστερη εξιστόρηση περί Βούδα.

Μάλλον υπάρχουν δάνεια.

-Συνέβη ποτέ η ίδια θρησκεία να επιδείξει διαφοροποίηση στην ηθική της διαχρονικά;

Με άλλα λόγια η δογματική θρησκεία είναι πάνω ή κάτω από την κοινωνική κατάσταση η οποία υπόκειται σε μεταβολές;

Οι νεωτεριστές θεολόγοι πάντοτε είχαν πρόβλημα στο να τροποποιήσουν το δόγμα ώστε να συμπεριλάβει τις εγκόσμιες καταστάσεις. (Ερρίκος ο όγδοος).

Οι ιερείς παίρνουν άδεια από την Πολιτεία για να ιερουργήσουν ή οι πολιτικοί ορκίζονται ενώπιον ιερέων ότι θα κυβερνήσουν σωστά; (Και τα δύο. Περίεργη σκυταλοδρομία).

-Μπορεί να γίνει παράλληλη ανάπτυξη της θρησκευτικής πλευράς της διήγησης με την περιγραφή ενός κομμουνιστικού συστήματος σε επίπεδο πληροφόρησης το οποίο επιβλήθηκε βίαια πάνω σε σκεπτόμενα όντα;

Μπορεί να προσπαθήσει κανείς, με χιούμορ.

Δες και την επόμενη ερώτηση.

-Υπάρχει διαφορά στον τρόπο που η εξουσία (θρησκευτική, πολιτική, επιστημονική) εφαρμόζεται πάνω στους ακροατές και μελλοντικούς υπηκόους, εμφανιζόμενη ως η μόνη αλήθεια;

Όποιος δεν δέχεται τις κρατούσες δοξασίες είναι άθεος, αιρετικός, βάρβαρος, αναρχικός, τρομοκράτης και πρέπει να πιει κώνειο ως καινά δαιμόνια εισάγων και τους νέους διαφθείρων.

Ευχαριστίες.

Ευχαριστώ όλους εσάς που μοιραστήκατε λίγο από τον χρόνο σας μαζί μου._